Porozumiewanie się w rodzinie jest nieuniknione. Jego jakość może rzutować na zdrowie w sferze psychicznej w kolejnych pokoleniach.
Zdarza się, że rodzice zniechęcają swoje dzieci do wypowiadania się o swoich potrzebach, uczuciach a nawet o wnioskach z obserwacji.
Dzieci wzrastają wówczas w przekonaniu, że nie należy prosić o pomoc lub wsparcie emocjonalne, okazywać nieprzyjemnych emocji, oczekiwać uznania i pochwał, wyrażać ból fizyczny i emocjonalny, dzielić się swoimi marzeniami i nadziejami, zauważać błędy swoje i cudze, rozmawiać o seksie, okazywać strach, niepewność, czasem też czułość i miłość.
W takiej atmosferze łatwo o kolejne błędy komunikacyjne. Dotyczą one pomijania, niezauważania faktów. Dziecko uczy się, że o niektórych sprawach po prostu się nie mówi. Na przykład, że tata jest pijany, że podczas rodzinnych spotkań jest wroga atmosfera, że mama ma romans, że ktoś z bliskich postępuje niewłaściwie.
Takie błędne zasady porozumiewania się w rodzinie z czasem stają się wewnętrznymi regułami dziecka, które w życiu dorosłym może przekazać następnemu pokoleniu.
Jeśli w dzieciństwie rodzic reagował negatywnie na strach lub inne trudne emocje dziecka, ono nauczy się nie okazywać takich emocji. Nastąpi warunkowanie: odczuwam strach-zamykam się. W dorosłym życiu taki mechanizm będzie działał w sposób nieuświadomiony. Dlatego, jako rodzic, taka osoba może mieć problemy z adekwatnym reagowanie na emocje swojego dziecka. Taki dorosły może nie potrafić rozmawiać o problemach, które komunikuje dziecko.
Kiedy nie możemy swobodnie wyrażać swoich myśli, emocji, poglądów i potrzeb pojawiają się cztery typy zaburzeń komunikacji.
Zaprzeczenie
Zaprzeczamy temu, czego się boimy. Może to objawiać się wycofaniem z kontaktu, wzruszaniem ramionami, monotonnym głosem lub stwierdzeniami typu: „Nie obchodzi mnie to.”, „Wszystko w porządku.”, „Cokolwiek zechcesz.”, „Nie ma sprawy.”, „Kto się złości?”
Usunięcie
Usuwamy z komunikatu słowa, które bezpośrednio wyrażają prawdziwe myśli i uczucia. Komunikat staje się niejasny. Odbiorca musi domyślić się intencji swojego rozmówcy. Przykładowe stwierdzenia: „Było trochę samotnie.” zamiast „Brakowało mi ciebie, tęskniłem.”, „Chyba jesteś trochę zmęczony” zamiast „Widzę, że jesteś zdenerwowany”, „Jeszcze tu jesteś?” zamiast „Chcę odpocząć w samotności”.
Zastąpienie
Czasem uczucia muszą się ujawnić. Jednak z powodu blokad, które zostały nam wdrukowane w dzieciństwie, na wyrażanie swoich przeżyć, stosujemy zastąpienie. Zastępujemy emocje, na przykład złość nazywamy zmęczeniem, strach, potrzebą samotności i skupienia, przygnębienie nazywamy gorszymi chwilami. Zastępujemy też osoby. Najczęściej wyrzucamy emocje na osoby, które nie wyciągną należytych konsekwencji. Po ciężkiej rozmowie z szefem mąż może mieć pretensje do żony lub dziecka z byle powodu. Matka, która odczuwa bezradność wobec postepowania syna, wyładuje swoją frustrację na mężu. Przenoszenie dotyczy również przedmiotu generującego napięcie emocjonalne. Dla przykładu, zdenerwowana matka na niepunktualność córki będzie krytykować ją za brak porządku w jej szafie. Mając żal, że dzieci spędzają z drugim rodzicem całe wakacje, pierwszy będzie wyrażał obawę o bezpieczeństwo i zdrowie.
Niespójne komunikaty
Niespójne komunikaty pojawiają się, gdy wypowiadane słowa nie pokrywają się z mową ciała. Schematy zachowania i sposoby wypowiadania się mogą być interpretowane w sposób subiektywny i pełen uprzedzeń przez odbiorcę. Gdy ktoś marszczy czoło, na pewno jest na mnie zły, gdy ktoś się uśmiecha, szydzi ze nie. Niespójne komunikaty mogą generować dodatkowe napięcia emocjonalne i być źródłem nowych konfliktów.
Zawsze można poprawić komunikację w rodzinie oraz wyzwolić się z nabytych w dzieciństwie błędnych schematów myślowych. Warto skorzystać ze wsparcia specjalisty.
Źródło:
McKay M.; Davis P.; Fanning P.; Sztuka skutecznego porozumiewania się; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; Sopot 2021
Najnowsze komentarze