Ewolucyjnie agresja powstaje w potrzebie unikania bólu fizycznego i ochrony ważnych do przetrwania dóbr. Dla człowieka jednym z takich dóbr jest akceptacja społeczna i przynależność do grupy. Te sprawy decydowały w przeszłości o przetrwaniu naszego gatunku, jak również poszczególnych jednostek.
Badania neurobiologiczne potwierdzaj, że wykluczenie społeczne, upokorzenia, poniżenie, naruszenie godności pobudzają te same obszary mózgu, które aktywują się w czasie odczuwania bólu fizycznego. Można określić, że ból psychiczny tak samo jest dokuczliwy, jak ból fizyczny.
Inne społeczne doświadczenia, które po przekroczeniu pewnego nasilenia mogą wywołać agresję, to naruszenie godności, niesprawiedliwa kara, brak więzi a także potrzeba ochrony tych więzi.
Przykład do analizy: Dziecko w sklepie wywołuje karczemną awanturę z powodu odmówienia kupna zabawki. Rodzic na reakcję dziecka podnosi głos, straszy konsekwencjami, zamaszyście wyprowadza dziecko ze sklepu.
Dziecko: Mama mnie nie kocha, bo nie kupi mi zabawki/ będą się wyśmiewać ze mnie, bo wszyscy mają taką zabawkę tylko nie ja. Mama straszy karą, której nie rozumiem lub według mnie nie jest sprawiedliwa. Uścisk mamy przy wyprowadzaniu jest bolesny. Reakcja – agresja
Mama: Przez zachowanie mojego dziecka, wszyscy ocenią, że jestem złą matką. To jest niesprawiedliwie i poniżające. Mogą mnie obgadać i gdy dotrze to do znajomych, oni mogą mnie odtrącić. Boję się szykan i braku akceptacji. Reakcja – agresja
Rodzic powinien wykazać się dużą wnikliwością, aby zrozumieć własne reakcje oraz cierpliwością, żeby zrozumieć zachowanie swojego dziecka. Agresja może pojawić się w niejasnym kontekście, w niewłaściwym miejscu i czasie oraz może wybuchnąć nagle i w dodatku z nadmiernym natężeniem. Łatwo wtedy popaść w błędne koło, bo agresja rodzi agresję.
Agresja powinna mieć funkcję komunikacyjną o tym, że jednostka cierpi i nie jest gotowa tego dłużej znieść. Taka funkcja może być spełniona o ile obie strony są świadome tego mechanizmu. Świadomy dorosły może zrozumieć trudne zachowania dziecka, jak również swoje własne i z powodzeniem nimi zarządzać. Dziecko z powodu małych doświadczeń i umysłowych możliwości bardzo często nie może zrozumieć swoich działań i ich skutków.
Agresja wyrażona w sposób komunikatywny staje się konstruktywna. Pomaga rozwiązywać problemy i zaspokajać ważne dla życia potrzeby.
Błędem rodzicielskim jest hamowanie agresji dziecka na siłę. Trudności z wyrażaniem uzasadnionej agresji powodują przeładowanie ośrodków strachu w mózgu dziecka. To może w konsekwencji dać zaburzenia lękowe i depresyjne, które mogą objawiać się również w życiu dorosłym.
Osoby, które mają problem z adekwatnym wyrażaniem agresji często miewają problemy somatyczne.
Agresja pozostanie niezbywalnym składnikiem życia ludzkiego. Pełni funkcję biologiczną. Informuje o zagrożeniu nietykalności cielesnej lub o zagrożeniu wykluczeniem społecznym. Człowiek odczuwa wtedy ból.
Warto zastanowić się, gdzie i kiedy można doświadczyć stanów, w których reaktywne stają się ośrodki bólu. Ból fizyczny pojawić się może podczas wszelkich naruszeń integralności ciała zaczynając od zabiegów medycznych, przez pobicia, po wypadki.
Dla mózgu, co warte jest dodatkowego podkreślenia, takim samym bólem będzie upokorzenie, odtrącenie, porzucenie, dyskryminacja, wyśmiewanie, pogarda, ubliżanie, wyszydzanie, szkalowanie, rozsiewanie plotek, cyberprzemoc. Na takie doznania dziecko może być narażone w domu, w przedszkolu, w szkole, w środowisku najbliższych osób. Mogą one stać się udziałem pojedynczych osób lub całych grup społecznych.
Warto przeciwdziałać zrachowaniom, które u innych uaktywniają odczuwanie bólu w mózgu, bo to może wprowadzić nas w błędne koło agresji. Rozumienie mechanizmów, którym wszyscy podlegamy staję się najistotniejsze.
Jeśli chcesz podzielić się swoimi doświadczeniami, zapraszam do komentowania lub do kontaktu indywidualnego tutaj.
Źródło:
Bauer J. Granica bólu. O źródłach agresji i przemocy; wyd. Dobra Literatura; Słupsk 2015
Najnowsze komentarze