Wydarzenia traumatyczne w dzieciństwie, jak je rozpoznać?

Co czwarte dziecko, zanim osiągnie dorosłość, przejdzie przez traumatyczne doświadczenie. Przyczyna traum z okresu dzieciństwa to najczęściej: przemoc domowa lub rówieśnicza, śmierć bliskiej osoby, wykorzystanie seksualne, uczestnictwo w wypadkach, trudne wydarzenia medyczne, katastrofy naturalne.

W naszym regionie coraz częściej dzieci są narażone na skutki wojny. Mogą obserwować działania militarne, wstrząsające obrazy śmierci, akty przemocy typowe dla działań wojennych. Nadmierne ekspozycja na drastyczne informacje w mediach oraz objawy doświadczanej przez opiekunów traumy mogą nieść zagrożenie dla zdrowia psychicznego najmłodszych.

Często rodzice są fizycznie nieobecni podczas przerażających epizodów w życiu swojego dziecka. Czasami nie zdają sobie sprawy, że dana sytuacja jest traumatyczna dla małego człowieka.

Dzieci nie chcą lub nie potrafią opowiedzieć co się wydarzyło. Dzieje się tak nie tylko z powodu, że mają mały zasób słów, ale też ze względu na specyfikę doznań i jakość pamięci w takich sytuacjach.

Jak rozpoznać, że dziecko doznało traumy?

Po doświadczeniu skrajnego, przerażającego wydarzenia dziecko zazwyczaj zaczyna zachowywać się nieco inaczej niż dotychczas. Pojawić się mogą:

1. Regresja. Dziecko wraca do zachowań, z których wyrosło: ssanie palca, moczenie się nocne, nadmierna potrzeba lgnięcia do dorosłych.
2. Przymusowe monotonne zachowania. Zabawa powtarzająca się w ten sam sposób z użyciem wybranych zabawek.
3. Uparte kontrolujące zachowania. Na przykład, sprawdzanie, gdzie są rodzice.
4. Niekontrolowane napady złości aż do wściekłości.
5. Nieuzasadniona nadmierna aktywność.
6. Tendencja do przestraszania się z byle powodu.
7. Kłopoty ze snem. Koszmary senne, rzucanie się i krzyczenie we snie.
8. Mniej wydajna koncentracja uwagi. Dziecko sprawia wrażenie roztargnionego.
9. Nadmierna nieśmiałość, lękliwość, wycofanie lub przeciwnie, nadmierna zuchwałość, wojowniczość.
10. Objawy somatyczne; bóle brzucha, głowy lub inne objawy z ciała.

Warto obserwować, jak reaguje dziecko na próby przypominania strasznego zdarzenia. Przeważnie dzieci nie chcą tego. Mogą powrócić lęk i poczucie zagrożenia. Czasem pojawia się nadmierna ekscytacja.

Dziwne zachowania po jakimś czasie przeważnie ustępują. Reakcje na traumatyczne wydarzenia mogą jednak pozostać w ukryciu przez długi czas. Reaktywacja objawów traumy może zdarzyć się pod wpływem przypadkowego bodźca.

Zazwyczaj organizm dziecka w sposób fizjologiczny radzi sobie z doświadczeniem traumatycznym dość sprawnie. Zadaniem dorosłego jest stworzenie możliwości, by wrodzona otwartość dziecka na naturalne procesy zdrowienia nie została zakłócona.

Jak natura pomaga radzić sobie z traumą i co konkretnie mogą w takiej sytuacji zrobić rodzice lub opiekunowie dowiecie się z kolejnych wpisów.

Źródło:

Levine P. A. Frederick A.; Obudźcie tygrysa leczenie traumy; wyd. Czarna Owca; Warszawa 2012