Przemoc emocjonalna wobec dzieci to jeden z najtrudniejszych do wykrycia i rozpoznania rodzajów przemocy, ponieważ nie zostawia fizycznych śladów, a jej skutki mogą ujawniać się dopiero po latach. Niemniej jednak, jako rodzice, opiekunowie, czy nauczyciele, mamy obowiązek reagować na sygnały wskazujące na to, że dziecko może być ofiarą przemocy emocjonalnej.
Warto zrozumieć, że przemoc emocjonalna to wszelkie działania, które mają na celu manipulowanie emocjami dziecka, poniżanie go, a także powodowanie poczucia strachu, winy czy bezradności. Może to dotyczyć słów, gestów, a także całkowitego zaniedbania emocjonalnego.
1. Krytyka i poniżanie dziecka
Dzieci, które doświadczają przemocy emocjonalnej, często są ciągle krytykowane, deprecjonowane, a ich poczucie własnej wartości jest systematycznie obniżane. Niezależnie od tego, co zrobią, nie spotykają się z uznaniem ani pochwałą. Słowa takie jak „jesteś głupi”, „nigdy ci się nie uda”, „nikt cię nie pokocha” mogą wywołać u dziecka poczucie, że nie zasługuje na miłość ani szacunek.
2. Izolowanie dziecka
Przemoc emocjonalna może również przybrać formę izolowania dziecka od innych osób. Dzieci, które doświadczają emocjonalnej przemocy, mogą być odrzucane przez rodziców lub opiekunów, którzy nie pozwalają im na kontakty z rówieśnikami, czy nawet z członkami rodziny. Może to prowadzić do pogłębiającej się samotności i trudności w nawiązywaniu zdrowych relacji interpersonalnych.
3. Manipulowanie emocjami dziecka
Manipulowanie emocjami to kolejny sygnał, który może wskazywać na przemoc emocjonalną. Rodzice lub opiekunowie mogą wprowadzać dziecko w stan poczucia winy lub strachu, zmuszając je do poczucia odpowiedzialności za negatywne emocje dorosłych. Przykładami mogą być takie sytuacje, kiedy dziecko jest obarczane winą za niepowodzenia dorosłych („Gdybyś się lepiej zachowywał, wszystko byłoby inaczej”) lub zmuszane do ukrywania swoich emocji i potrzeb.
4. Niezaspokajanie emocjonalnych potrzeb dziecka
Zaniedbywanie emocjonalne to forma przemocy, która może polegać na ignorowaniu potrzeb dziecka w zakresie miłości, czułości, wsparcia czy bezpieczeństwa. Dzieci, które doświadczają tej formy przemocy, często czują się niewidoczne, niekochane i nieakceptowane. Może to prowadzić do trudności w budowaniu zdrowych więzi z innymi ludźmi w przyszłości.
5. Nadmierne kontrolowanie i dominowanie
Często rodzice, którzy stosują przemoc emocjonalną, starają się zdominować życie dziecka, decydując o wszystkim, co ono robi, nawet w najmniejszych sprawach. Dziecko może czuć się bezsilne, pozbawione kontroli nad własnym życiem, co negatywnie wpływa na jego poczucie wartości i zdrowie psychiczne.
6. Przemoc w formie porównań
Przemoc emocjonalna może również przejawiać się w formie porównań z innymi dziećmi, rodzeństwem lub osobami, które, według rodzica, osiągają lepsze wyniki. Przykład: „Zobacz, jak Ela ładnie rysuje. Ty w ogóle nie potrafisz!” Tego typu porównania wywołują u dziecka poczucie nieadekwatności i frustrację.
7. Trudności w zaufaniu dorosłym
Dzieci doświadczające przemocy emocjonalnej mogą mieć trudności w zaufaniu dorosłym, obawiając się, że będą odrzucane lub ukarane za okazywanie swoich uczuć, lęków i potrzeb. Takie dzieci mogą stać się wycofane, zamknięte, lub zbyt ostrożne w kontaktach z innymi.
Jak pomóc dziecku?
Jeśli zauważysz, że dziecko może być ofiarą przemocy emocjonalnej, kluczowe jest szybkie podjęcie działań. Warto:
- Porozmawiać z dzieckiem w sposób otwarty i pełen empatii.
- Obserwować zachowanie dziecka, jego reakcje na określone sytuacje i interakcje z dorosłymi.
- Poinformować odpowiednie służby, takie jak psychologowie, pedagodzy, czy w przypadku potrzeby – policja lub pomoc społeczna.
Przemoc emocjonalna pozostawia trwały ślad na psychice dziecka, dlatego ważne jest, aby działać jak najszybciej i skutecznie. Warto pamiętać, że każde dziecko zasługuje na miłość, szacunek i poczucie bezpieczeństwa, które pozwalają mu rozwijać się w pełni.
Źródła:
Górska, M. (2012). Dziecko ofiarą przemocy. Przemoc w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Helfer, R. E., & Kempe, C. H. (2012). The Battered Child (7th ed.). Chicago: University of Chicago Press.
Ławniczak, A. (2013). Przemoc w rodzinie: Wyzwania, strategie interwencji i zapobiegania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Mellibruda, J. (2014). Psychologia dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Winczorek, J. (2010). Przemoc wobec dzieci. Przyczyny, skutki, zapobieganie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dodaj komentarz