Czy kreatywność można rozwijać?

Kreatywność można rozwijać podobnie jak techniki szybkiego czytania i inne umiejętności umysłowe. Codzienne trenowanie kreatywności może uwolnić mnóstwo nowych pomysłów w dorosłych głowach, jak i w małych dziecięcych główkach. Trening kreatywności może mieć charakter indywidualny lub grupowy. Ćwicząc kreatywność stajemy się zazwyczaj bardziej otwarci na nowe doświadczenia, wykazujemy większą samodzielność w planowaniu i wykonywaniu swoich zadań. Twórcze myślenie można pielęgnować i rozwijać u dziecka od samego początku.

Zasady twórczego myślenia 

1. Zasada aktualności – ważne jest to co dzieje się tu i teraz
2. Zasada ludyczności – zabawa sprzyja produktywności myślenia 
3. Zasada kompetentnej niekompetencji – skorzystanie z czyjejś niekompetencji może być dobrym pomysłem. Korzystanie z wiedzy laików, którzy jednocześnie nie mają ograniczeń i nawyków intelektualnych na dany temat często pozwala na osiągnięcie nowych efektów myślenia. Dlatego też wsłuchiwanie się w pomysły dzieci może być dobrym źródłem inspiracji dla dorosłych.
4. Zasada różnorodności – to tworzenie jak największej ilości różnych pomysłów.
5. Zasada racjonalnej irracjonalności – w proces twórczy wprowadzamy myślenie życzeniowe, czasem nierealistyczne i oderwane od rzeczywistości. Pozwalamy dominować fantazji.

Co sprzyja kreatywnemu myśleniu?

• Szukanie wielu rozwiązań, nawet najbardziej absurdalnych, danego problemu. Zaprośmy dzieci do zabawy typu: Jak zbudować najwyższą wieżę? Wyszukujemy jak najwięcej sposobów wykonania tego zadania i stosujmy je, aż przestaną być skuteczne. Taki typ myślenia jest niesystematyczny. Pojawiają się ciekawe pomysły, które wpadają do głowy pod wpływem impulsu w trakcie działania.
• Pozytywny nastrój wpływa na kreatywność. Dobry humor wyzwala nietuzinkowe pomysły. Stajemy się bardziej spontaniczni. Zły humor daje odwrotne rezultaty: wyostrza uwagę i skłania do bardziej skrupulatnego i wytrwałego działania w obranym kierunku. Wyciszenie, pozytywne myślenie oraz zapewnienie odpowiedniego nastroju znacząco wpływają na rozwój kreatywności. Dlatego też zawsze przed samym procesem kreatywnym warto przeprowadzić rozgrzewkę, która wprowadzi dziecko w dobry nastrój.
• Bardzo ważna jest umiejętność zmiany perspektywy, z której podchodzimy do problemu. Jeżeli umiemy spojrzeć na zadanie z różnych punktów widzenia, znacznie częściej będziemy wpadać na innowacyjne pomysły. Jeżeli chodzimy tylko utartymi szlakami lub znanymi sobie ścieżkami, nie będziemy w stanie wpaść na nowy, błyskotliwy pomysł. Ucz dziecko spojrzenia z różnych stron na dany problem. Sam pokaż jak to się robi. Dzieci poniżej siódmego roku życia w sposób naturalny przejawiają egocentryzm intelektualny (nie potrafią określić czyjegoś punktu widzenia) i takie myślenie może stanowić dla nich problem.
• Rozwiązywanie codziennych zadań w niekonwencjonalnej kolejności. Eksperymentujcie z kolejnością sprzątanych zabawek, układanych przedmiotów: ubrań, książeczek, komponowaniem posiłków. Badania pokazują, że osoby, które wykonują określone zadania według innych niż utarte procedury, lepiej radzą sobie w testach na kreatywność.
• Inną strategią kreatywnego myślenia jest złapanie dystansu. Ciągłe i mozolne wymyślanie różnych rozwiązań bywa mało skuteczne. Przerwa i złapanie dystansu mogą znacząco poprawić kreatywność. Najlepsze pomysły przytrafiają się często właśnie wtedy, gdy robimy coś zupełnie niezwiązanego z problemem. Jeśli podczas zabawy lub rozwiązywania jakiegoś problemu dziecko wykazuje niechęć i nie tryska pomysłami, zajmijcie się czymś zupełnie innym. Po jakimś czasie w sprzyjających warunkach pojawi się twórczy pomysł dotyczący porzuconego zadania. Nic na siłę.
• Myślenie dywergencyjne dotyczy tworzenia nowych pomysłów. Polega na łączeniu już istniejących, czasem bardzo od siebie oddalonych, elementów i postrzegania świata na nowo. Według Piageta takiego myślenia możemy oczekiwać od dziecku od około siódmego roku życia. Dzięki myśleniu dywergencyjnemu jesteśmy zdolni do tworzenia wszystkich możliwych rozwiązań danego problemu. Można dochodzić do oryginalnych rozwiązań metodą prób i błędów. Baw się z dzieckiem w mieszanie kolorów, tworzenie oryginalnych mas plastycznych, Konstruujcie budowle i pojazdy dla kosmitów. Myślenie dywergencyjne rozwija giętkość i płynność myślenia. Sprzyja myśleniu twórczemu.

Co przeszkadza w kreatywnym myśleniu?

• Wewnętrzna krytyka

Brak wiary we własne możliwości blokuje kreatywność. Dlatego tak ważne jest niekrytykowanie dziecka podczas twórczego procesu. Wspieranie poczucia własnej wartości dziecka będzie pomagało mu unieszkodliwić swojego wewnętrznego nadmiernego krytyka.  

• Zbyt atrakcyjna nagroda

Nagroda może stać się dystraktorem, czyli będzie nadmiernie rozpraszać uwagę. Jeżeli dziecku bardzo zależy na nagrodzie, ciężko będzie mu się skupić na głównym zadaniu.

• Presja czasu

Działanie pod presją bardzo często negatywnie wpływa na samopoczucie co w konsekwencji niweczy proces twórczy.

Jak wspierać kreatywność dziecka?

• Poszerzaj horyzonty myślenia poprzez działania atrakcyjne dla dziecka, np. przez fajną zabawę lub ciekawe aktywności.
• Rozwijaj zainteresowania dziecka w sposób ciekawy poprzez gry, zabawy i inne aktywności. 
• Proponuj różnorodne zadania, które można rozwiązać na kilka sposobów.  
• Korzystaj z zabawek rozwijających wyobraźnię, wymagających zastanowienia w różnych funkcjach, np. zestawy konstruktorskie, klocki.
• Zapewnij dzieciom dużo swobody podczas zabawy.
• Zachęć dziecko do wyrażania swojego zdania i pochwal wyrażanie zdania odmiennego.
• Nie osądzaj pomysłów, lecz pozwól na ich sprawdzenie metodą prób i błędów.
• Zachęcaj do tworzenia nowych pomysłów w sytuacjach poza zabawą i do zadawania pytań.
• Doceniaj podejmowanie wysiłku w celu kreatywnego rozwiązywania problemów.
• Bądź dla dziecka przykładem kreatywności, dlatego należy starać się również rozwijać własną kreatywność.

Przedstawione wskazówki pomagające rozwijać twórcze myślenie są do zastosowania również dla dorosłych.

źródła:

https://sciaga.pl/tekst/59718-60-rozwoj_myslenia_wg_j_piageta

Andrzej Bubrowiecki: Sekrety Kreatywnego myślenia; Gliwice 2007

Lidia Cierpiałkowska; Helena Sęk; Psychologia kliniczna; PWN; Warszawa; 2019

Frances L. Ilg; Louis Bates Ames; Sidney M. Baker; Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy; Gdańsk; 1994